Zad de Haren
Tijdens het laatste decennium werden nieuwe gevangenissen gebouwd in Ittre (2003), Hasselt (2005), Marche-en-Famenne (2013), Leuze-en-Hainaut (2014) en Beveren (2014). De graad van overbevolking van de cellen stond echter in 2015 nog altijd op 10%. Men kan alleen maar vaststellen dat hoe meer gevangenissen men bouwt, hoe meer men ze vult.
De huidige regering kondigde aan om op die weg verder te gaan en nog meer gevangenissen te gaan bouwen : in Vresse-sur-Semois, Lantin, Verviers, Leopoldsburg, Waver en Paifve. En ook in Haren en Dendermonde, waar de bouw tot op vandaag wordt geblokkeerd door het verzet van de burgers.
De bouw van een mega-gevangenis in Haren (Brussel) is tekenend voor de vlucht vooruit. Die gevangenis moet de grootste worden in België, met een oppervlakte van 51.000 m² aan gebouwen en nog eens 15.000 m² supplementaire oppervlakte errond. Ze vernietigt zo één van de laatste grote groene ruimtes en akkerbouw van Brussel. De gevangenis zou bestaan uit acht eenheden en toelaten om 1.200 gevangenen op te sluiten. De totale kostprijs van Haren alleen, onderhandeld via een "publiek-privaat samenwerkingscontract" dat loopt over een periode van 25 jaar, wordt geschat op meer dan 3 miljard euro . Deze kolossale som, die wordt verzwolgen in de muren van een gevangenis, is vanzelfsprekend niet langer beschikbaar voor Justitie, die al chronisch onder-gefinancierd is. Het bedrag is er evenmin nog om aan preventie of aan re-integratie van gevangenen te doen.
Het is nu alom bekend dat de gevangenis catastrofale effecten heeft. Ze veroorzaakt een breuk met de familie en de maatschappij en zorgt niet voor opvolging of re-integratie. In België bedraagt de graad van recidive zo’n 50 . Het cijfer getuigt van de rampzalige mislukking van de gevangenis als manier om aan ‘recht’ te doen. Opsluiting zou mensen moeten afbrengen van misdaad, terwijl men in de gevangenis vaak het vak kan leren.
De bouw van nieuwe gevangenissen, en die van de mega-gevangenis van Brussel in het bijzonder, stelt ons voor een maatschappelijke keuze. De gevangenissen zijn op de allereerste plaats gevangenissen voor de armen. Niet omdat arme mensen meer misdaden plegen, maar omdat zij door het gehele strafsysteem als eerste geviseerd worden. De vaststelling in het rapport 2016 van het Observatoire international des prisons over België preekt boekdelen : "de meeste gevangenen hebben een lage sociaaleconomische positie. De meesten hebben geen diploma. 30% is analfabeet, 45% heeft alleen een getuigschrift van lager onderwijs . Hun leven zit vaak vol met breuken vanaf hun eerste contact met de instellingen, zowel op gezinsvlak, op school of op het werk ... ". Terwijl miljarden worden opgeslokt door de gevangenissen van het Masterplan, is de situatie er op het vlak van armoede en miserie in Brussel er alleen maar op verslechterd – de acht Belgische gemeenten met het laagste gemiddelde inkomen van het land bevinden zich nog steeds in Brussel - en er is geen beleid te bespeuren dat deze trend zal ombuigen.
We hebben niet meer gevangenissen nodig, maar een samenlevingsproject dat aan iedereen een volwaardige plaats biedt. Een project dat een einde maakt aan de armoede en de solidariteit versterkt. In plaats van een zoveelste "Masterplan voor de gevangenissen”, willen we een ’Masterplan voor rechtvaardigheid en solidariteit" in staat om aan iedereen een toekomst te bieden.
Om deze redenen, roepen wij op tot een onmiddellijk moratorium op de bouw van nieuwe gevangenissen in België. We roepen op tot de organisatie van een Staten-Generaal van de burgers om de rampzalige pagina van het gevangeniswezen definitief om te draaien.
